150 jaar Nederlandse scheepvaartaffiches gebundeld in boekwerk

In dit artikel:

Het recent verschenen koffietafelboek 150 jaar Nederlandse scheepvaartaffiches neemt de lezer mee door anderhalve eeuw reclametekst en beeldtaal aan de hand van bijna 400 affiches. Vier auteurs stellen daarin thematisch en chronologisch affiches van rederijen zoals de Batavier Lijn, Holland-Amerika Lijn, Stoomvaart Maatschappij Zeeland en Koninklijke Nedlloyd naast posters voor bestemmingen, beurzen, evenementen, propaganda en zelfs productreclame (zoals tabak). De uitgave werd gepresenteerd in het Maritiem Museum Rotterdam.

Het boek toont hoe grootformaat affichekunst in het pre-digitale tijdperk een belangrijk middel was om reizigers te lokken. Naast esthetiek belichten de auteurs ook wat affiches zeggen over houdingen en verbeeldingen van de wereld. In het hoofdstuk ‘Bestemmingen’ wordt duidelijk hoe westerse makers exotische regio’s hebben teruggebracht tot herkenbare stereotypen: Afrika werd bijvoorbeeld gecomprimeerd tot een symbolische figuur, Azië getekend als tegenstelling tussen modern en traditioneel, en Noord-Amerika opgevoerd als utopische ultieme bestemming. Daarmee fungeerden veel posters niet alleen als lokker, maar ook als spiegel van historische blik en machtsverhoudingen.

Enkele opvallende voorbeelden uit de presentatie: een Nedlloyd-affiche uit 1985 waarin containers de slogan vormen, en een ogenschijnlijk eenvoudig maar gelaagd ontwerp van Rein Dirksen uit 1953 dat uitzicht geeft op het dek van de Nieuw Amsterdam. Conservatoren en verzamelaars in het publiek deelden persoonlijke favorieten en duiden ontwerpkeuzes en slogans. Collecties van zowel musea (Maritiem Museum, Scheepvaartmuseum), archieven (Stadsarchief Rotterdam), het Spoorwegmuseum, Van Sabben Poster Auctions en privéverzamelingen vormden de bronnenbasis voor het boek.

Samensteller Arjan den Boer inventariseerde 130 ontwerpers wiens werk is opgenomen; daarvan zijn er slechts drie vrouwen, een gevolg van de samenstelling van opdrachtgevers meer dan van selectie door de auteurs. De namen variëren van wereldberoemde grafisch kunstenaars tot grotendeels vergeten makers van wie onderzoek naar biografische gegevens soms nog verrassing bracht.

Het boek is bedoeld als visuele geschiedenis en als studie naar marketing, ontwerp en culturele representatie. Het eerste exemplaar werd symbolisch overhandigd door uitgeverij Thoth aan een vertegenwoordiger van Van Sabben Poster Auctions. 150 jaar Nederlandse scheepvaartaffiches is tijdelijk tegen een gereduceerd tarief verkrijgbaar; de aanbieding loopt tot halverwege januari volgend jaar.