Kom daar in de binnenvaart maar eens om!
In dit artikel:
De auteur vraagt zich af waarom binnenvaart zo weinig aantrekkelijk is voor grote beleggers, juist omdat het transport per tonkilometer van nature relatief zuinig en vaak goedkoop is. Een persoonlijke anekdote over stijgende veterinaire tarieven door overnames door private equity illustreert de vrees voor marktconcentratie, maar in de binnenvaart lijkt die consolidatie nauwelijks voor te komen. Tegelijk groeit de zorg over het verlies aan marktaandeel en vervoerprestatie van de binnenvaart sinds het midden van de jaren 2010.
Cijfers laten een neerwaartse trend zien, maar de omvang verschilt per bron en land. Een rapport over Rijnvaartlanden meldt een daling van circa 25% in vervoerprestatie sinds 2014; het CBS rapporteert voor Nederland een afname van 13% in tonkilometers tussen 2014 en 2024 en een lichter dalende trend over een langere reeks (4% tussen 2012 en 2024). Het vervoerde gewicht (tonnen) daalde in Nederland met ongeveer 10% over hetzelfde decennium. Het opvallende is dat het verloren vervoerswerk deels samenhangt met kortere afstanden: er wordt minder ton-kilometer gemaakt per ton lading. Covid heeft bijgedragen, maar herstel is onvoldoende verlopen.
Ter vergelijking: het spoor vervoert ongeveer evenveel tonnage als tien jaar geleden, maar de vervoerprestatie (ton-kilometers) verdubbelde — hetzelfde pakket wordt over grotere afstanden vervoerd. Spoor blijft echter klein ten opzichte van binnenvaart (ongeveer 10% van het binnenvaartvolume). Wegvervoer vertoont een vergelijkbare daling in vervoerprestatie als de binnenvaart, terwijl de tonnages vrij stabiel zijn; in tonnen vervoert de weg bijna twee keer zoveel als de binnenvaart. Op nationaal niveau lijken de grote stromen redelijk stabiel, maar de binnenvaart verliest marktaandeel, vooral in andere Rijnstaten erger dan in Nederland.
Waarom investeren beleggers dan niet massaal in binnenvaart? De sector is zeer versnipperd: ongeveer 4.500 vrachtschepen in Nederland, driekwart in bezit van particulieren en zo’n 3.400 schippers met één schip. Slechts circa 150 van die eenmansbedrijven zijn bij een coöperatie aangesloten. Lage marges, fragmentatie en de voorkeur van schippers voor zelfstandigheid maken het lastig voor externe partijen om rendabel te investeren of efficiënt te consolideren. Dat zorgt ervoor dat verbeteringen op het gebied van lobby, marketing, ladingwerving en verduurzaming moeizaam verlopen.
De auteur staat ambivalent tegenover private equity in de binnenvaart: kapitaal en organisatiekracht kunnen helpen, maar extern gecontroleerde winstdeling kan de sector geen goed doen. Een nadrukkelijk pleidooi is voor méér samenwerking tussen schippers — bijvoorbeeld via coöperaties — zodat gezamenlijke belangenbehartiging, klantverwerving en verduurzamingsinvesteringen beter mogelijk worden. Ook infrastructuur-incidenten (zoals langdurige sluitingen van kanalen) en beleidsdoelen van de EU die inzetten op modal shift naar water maken het des te belangrijker om samen sterker te staan.