Toen Katendrecht een beetje China was
In dit artikel:
Vanaf het begin van de twintigste eeuw vestigden zich veel Chinese zeevarenden in Rotterdam, vooral op Katendrecht. Na een internationale zeeliedenstaking in 1911 kwamen mannen uit onder andere Londen om als stoker op de schepen te werken; rederijen waardeerden hun arbeid en veel van hen bleven. Op het schiereiland ontstond een levendige enclave met pensions, arbeidsbureaus, winkels en eetgelegenheden; Rotterdammers kwamen die restaurants steeds vaker bezoeken en er zijn ook huwelijken gesloten tussen Chinezen en Nederlanders.
Die bloei sloeg om toen de wereldwijde economische crisis na 1929 leidde tot oplopende werkloosheid en verharding van het publieke sentiment. Tussen 1933 en 1939 voerde Louis Einthoven, destijds hoofdcommissaris van politie in Rotterdam, met instemming van het gemeentebestuur een campagne om Chinezen te weren die volgens hem geen “economische meerwaarde” leverden. De maatregel en het klimaat van discriminatie zorgden ervoor dat de Chinese gemeenschap op Katendrecht in korte tijd van enkele duizenden mensen terugviel tot hoogstens enkele tientallen of honderden tegen het einde van de jaren dertig.
Cultureel en materieel erfgoed van dat eerste ‘Chinatown’ is vrijwel verdwenen uit het straatbeeld, maar het Maritiem Museum Rotterdam bewaart nog sporen. In de collectie liggen historische foto’s van Katendrecht, een spotprent die de vijandige stemming illustreert en het paspoort van Fan Jung uit Guangzhou (Kanton) uit 1923 met een politiestempel dat waarschijnlijk aanduidt dat hij als ‘gevaarlijk voor de openbare orde’ werd aangemerkt — een aanwijzing dat hij tijdens Einthovens actie is opgepakt.
Katendrecht heeft sindsdien ingrijpend veranderd: de ruwe randjes zijn verdwenen en de vroegere concentratie van Chinezen is verplaatst naar andere delen van de stad. Het museummateriaal houdt het verhaal van die verdwenen gemeenschap levend en biedt inzicht in hoe economische druk en beleid samen leidden tot gedwongen ontbinding van een stadswijk en haar bewoners.